ماسه سنگ به طور معمول از دانه های کوارتز تشکیل شده است که به وسیله مواد سیمانی به یکدیگر متصل شده اند . کانیهای فرعی شامل فلدسپات ، میکا ، اکسید آهن ، پیریت یا حتی تورمالین نیز وجود دارند . در مواردی فلدسپاتها و قطعات خرده سنگی توانند جز غالب باشند .

ماسه سنگ ها دارای ساختار لایه لایه هستند و در تمام آنها درزه ها را میتوان مشاهده کرد . دانه های تشکیل دهنده ماسه سنگها حدود ۷۰ میکرون تا ۴ میلیمتر است که با درشت شدن دانه ها به کنگلومرا تبدیل می شوند . از طرف دیگر ، با ریز شدن دانه ها و افزایش مواد رسی آنها به شیل منتهی می شوند .

سیمان ماسه سنگ عموما اکسیدهای آهن ، سیلیس , کربنات کلسیم یا کانیهای رسی است ولی سیمانهای دیگر نیز وجود دارد . کیفیت و مشخصات سیمان روی مقاومت ، دوام ، کارپذیری و رنگ ماسه سنگ تاثیر می گذارد . در برخی از ماسه سنگها بیش از یک نوع سیمان وجود دارد . در میان سیمانها سیمان سیلیسی با دوام ترین سیمان هاست ، اما اگر در مقادیر زیاد موجود باشد ، کارپذیری سنگ را بسیار دشوار می سازد . اکسید آهن نیز سیمانی قوی است ، اما احتمالا نسبت به سیلیس ضعیف تر خواهد بود . ضمنا باعث رنگی شدن سنگ می گردد . کربنات کلسیم اگرچه مقاومت نسبتا خوبی به سنگ می دهد ، اما در کل سیمان ماده مناسبی نیست زیرا اولا سختی آن کم است ، ثانیا به سرعت در آبهای اسیدی حل می شود . سیمان کربناتی را می توان به راحتی با ریختن چند قطره اسید کلریدریک شناسایی کرد . مقادیر کم این ماده ضرری ندارد . سیمان رسی دارای معایبی است . رس چسباننده قوی نیست و به علاوه موجب جذب رطوبت سنگ نیز می شود ، لذا باعث تضعیف سنگ در برابر یخبندان می گردد . مقادیر اندک آن باعث نرمی سنگ و بهبود کارپذیری آن می شود . رس ظاهر تیره و ماتی به سنگ می دهد که چندان جذاب نیست ، در صورت موجود بودن در سنگ باید به صورت پراکنده باشد و نباید به شکل متمرکز در سنگ دیده شود .

ماسه سنگ های سخت و با جذب آب کم دارای عمر زیادی هستند اما انواع نرمتر آن ممکن است بر اثر یخبندان خراب شوند . همان طور که گفته شد ، رگه های رس محل ضعیف سنگ هستند . دانه های میکا نیز به خصوص در صورتی که در سطوح لایه بندی مجتمع شده باشند ، باعث تضعیف سنگ خواهند شد .

• سختی : سختی سنگ به سختی کانیهای تشکیل دهنده و سفتی آن به نحوه دانه بندی کانیها و سیمان سنگ بستگی دارد . لذا سختی ماسه سنگ به خاطر دانه های کوارتز تشکیل دهنده آن بالاست . اما در عین حال ممکن است به خاطر سیمان موجود در آن آنقدر سست باشد که زیر پا خرد شود .

• وزن ویژه : برای ماسه سنگها معمولا حدود ۶/۲ تن بر مترمکعب است .

• جذب آب : ماسه سنگها محدوده وسیعی را از نظر جذب آب نشان می دهند . انواع سخت و متراکم آن ، مانند ماسه سنگهای کوارتزی جذب آب کمتر از یک درصد است ، در حالی که انواع متخلخل آن , ممکن است بیش از ۱۰ درصد جذب آب داشته باشند .

• مقاومت فشاری : مقاومت فشاری ماسه سنگها معمولا در محدوده ۶۰ تا ۸۰ مگاپاسکال قرار می گیرد .

• مقاومت در برابر آتش : ماسه سنگها تا دمای حدود ۶۰۰ درجه سلسیوس آسیب چندانی نخواهند دید . اما در صورتی که در معرض اثر متوالی آتش و آب قرار گیرند متلاشی می شوند .

• رنگ : اگرچه به عوامل مختلفی بستگی دارد ، در کل می توان گفت که رنگهای زرد ، نخودی و زرد مایل به قهوه ای بر اثر لیمونیت و قرمز یا رگه های قرمز ، قهوه ای بر اثر هماتیت به وجود می آیند . این ، در حالی است که سبز مایل به آبی و سیاه به علت وجود مواد رسی یا کربناتی است . توزیع نامساوی مواد رنگی باعث لکه لکه شدن سنگ می شود . بسیاری از ماسه سنگ ها بر اثر قرار گرفتن در معرض جو و به علت اکسیداسیون ترکیبات آهنی موجود در آنها دچار تغییر رنگ می شوند . این تغییر رنگ لزوما نشانه تخریب سنگ نیست ، حتی گاهی اوقات ممکن است ظاهر سنگ هوازده جذابتر از سنگ نو اولیه باشد .

۱- ماسه سنگ با حداقل ۶۰ درصد کانیهای سیلیس

۲- ماسه سنگ کوارتزی با حداقل ۹۰ درصد کانیهای سیلیس

۳- کوارتزیت با حداقل ۹۵ درصد کانیهای سیلیس

ویژگیهای لازم برای اینها در استاندارد مذکور آمده است . اما کوارتزیت در اصل یک نوع سنگ دگرگونی است ، لذا این تقسیم بندی را چندان مناسب نمی دانیم . در طبقه بندی ماسه سنگها برای تدوین استاندارد ملی ایران ، ما گروهای زیر را پیشنهاد می کنیم :

۱- ماسه سنگ با سیمان رسی ،

۲- ماسه سنگ با سیمان آهکی

۳- ماسه سنگ با سیمان سیلیسی با حداقل ۶۰% کانیهای سیلیسی

۴- ماسه سنگ کوارتزی با حداقل ۹۰ درصد کانیهای سیلیسی

برای تعیین ویژگیهای استاندارد نیاز به تحقیقات بیشتری است .

منبع: دنیای کانی ها